Is die eerste zin echt zo belangrijk?

3 minuten lezen

---

Wanneer zeg jij dat die eerste zin klaar is?

De eerste zin blijft maar door mijn hoofd malen. Of liever gezegd, juist niet, want ik ben al vijf maal opnieuw begonnen met dit blog. Daarmee ben ik een uitgesproken voorbeeld van het type: ‘ik kan pas verder schrijven als die 1e zin helemaal goed voelt’.

Ben jij ook zo’n type? Begin je vijf, zes, zeven maal opnieuw en gooi je dan gefrustreerd het artikel aan de kant, met de gedachte dit wordt nooit wat?

Je bent in goed gezelschap. Ik las ooit, en schreef er ook over, dat de columnist Henk Hofland (NRC) soms een blokje omliep als zijn eerste zin niet lukt. Hofland, inmiddels overleden, heeft in zijn leven zeker honderden columns geschreven. Je kunt dus wel verwachten dat hij wist hoe het moest.

Waarom zoveel waarde aan die eerste zin?

Natuurlijk vanwege de lezer.

Die eerste zin moet je lezer hongerig maken naar de volgende zin en die weer naar daaropvolgende, enzovoort.

Dus wat als die eerste zin warrig, wollig of saai is? Reken maar dat je lezer dan supersnel weg is. Die is haast verslaafd aan afleiding.

Schrijfcoaches komen dan ook met adviezen als:

• Begin met iets verrassends.
• Val met de deur in huis.
• Gooi dat cliché maar in de prullenbak (jij denkt misschien dat je een leuke taalvondst hebt, maar is die dat voor je lezer ook?)

Prima adviezen. Als je je die eigen maakt en goed toepast, weet je dat je zo niet moet beginnen:

Op vrijdag 24 maart was het net als voorgaande jaren, nationale Pannenkoekendag.

Feitelijk juist. Maar oh zo saai.

Er zit niets verrassends in voor de lezer.

Hoe pak je het dan wel aan?

Denk eerst na over de inhoud

Wat is een mooie binnenkomer? Beschrijf dat ene jongetje, dat met verhit gezicht, tong uit de mond, probeert de dubbelgeslagen pannenkoek om te keren. Of de oude-van-dagen die in een lange rij aan tafel zitten te wachten tot die pannenkoeken eindelijk klaar zijn. Zo iets.

Dan ga je formuleren. Trek daar tijd voor uit

Bijvoorbeeld:

Zelfs de oren van het jongetje zijn knalrood geworden. Hij krijgt de spatel niet goed onder de pannenkoek en die slaat dubbel.

Of

Zonder morren eet de bejaarde de wat zwart uitgevallen pannenkoek. ‘Hij is lekker’, glundert hij.

Of

Dikke klodders jam gaan op de pannenkoek. ‘Dit is mijn favoriet’, zegt de bejaarde tegen zijn buurman.

Ach, ik weet wel, dit bericht stelt niet veel voor, maar je snapt het idee.

Wil je meer voorbeelden? Bestudeer dan eens het commentaar van Kitty Kilian op een aantal beginnetjes van blogs. Zij is genadeloos en ook heel helder in haar commentaar, als die eerste zin niet goed genoeg is. Dat maakt dat je er veel van kunt leren.

Een eerste zin is goud waard

Zoals deze:

Ik voel een onbedwingbare drang om verder te lezen en hoop ook altijd dat ik ook zo kan beginnen.

Wanhoop?

Toch hoef je niet te wanhopen als jij niet op die perfecte eerste zin kunt komen. Het mag best wat alledaagser. Kijk maar:

Deze zin is niet wereldbestormend. Maar je voelt wel gelijk dat er nog wel wat op volgt dat toch interessant is. Dus lees je verder en zie je staan:

Als die feedback slechts van één persoon komt, ben je er samen meestal snel uit. Maar wat te doen als wel vijf of tien mensen hun zegje over jouw tekst mogen doen? Hoe regel je dat efficiënt en naar tevredenheid?

 Het kost een paar extra zinnen en ik vind dat geen probleem, want die andere paar zinnen heb ik snel genoeg gelezen en geven mij voldoende zin om verder te lezen.

Randvoorwaarden voor een goede eerste zin

Hier zijn wel een paar randvoorwaarden aan verbonden:

Dit blog staat op de site van ‘mijn’ Tekstnet en ik ken de persoon die het heeft geschreven. Ik  weet dat zowel de schrijfster als de site zinvolle inhoud biedt en lees daardoor sneller door dan als ik deze persoon en de site niet ken.

Bovendien kom ik op deze pagina terecht doordat ik een melding krijg, ik ben geabonneerd op nieuwe blogs of doordat ik op Facebook of op Twitter voor-informatie heb gekregen. Dan is de kans niet zo groot dat ik gelijk weg ben en doet die eerste zin dus minder ter zake.

Zo’n aanloop zie je vaker:

Ook hiervan ga ik niet op het puntje van mijn stoel zitten. Maar de zin leest makkelijk en roept herkenning op en je leest voor je er erg in hebt de volgende zinnen, waarmee je een compleet beeld voor ogen hebt van een startende ondernemer. Waar gaat dit naartoe, vraag je je dan onmiddellijk af. Ben jij startende ondernemer, dan lees je geheid door.

Het begin voldoet dus.

Conclusie uit 3 voorbeelden (wat natuurlijk veel te weinig is):

Ik word vrolijk van een verrassende eerste zin die me verder lokt.

Maar ik vergeef de schrijver een eerste zin die niet perfect is: als ik die persoon ken en weet dat die superinhoud biedt.

Een eerste zin kan heel gewoontjes zijn, als duidelijk is dat die een aanloop neemt.

Voor vaste lezers is die eerste zin dus minder belangrijk.

Om nieuwe lezers te boeien moet je wel alles op alles zetten om de lezer al bij de eerste zin te verleiden, zeker als het om een tekst op internet gaat.

Moet je dus door ploeteren tot je die eerste zin goed hebt?

Kijk hoever je komt, zeg ik dan… Lekker vrijblijvend advies.

Een uitdagende, concrete, humoristische of met-de-deur-in huis-vallende eerste zin heeft de voorkeur.

Maar als jij gefrustreerd je tekst aan de kant gooit omdat je die eerste zin niet goed krijgt, dan heb je helemaal geen lezer.

Dus als je inmiddels aan de 7e versie bezig bent en nog steeds niet verder dan die eerste zin, stop dan met schrappen, en kies gewoon een zin. Zorg vervolgens voor keigoede inhoud: waardevol, interessant, herkenbaar of praktisch.

Of stap over op een nieuwe strategie:

Niemand zegt namelijk dat je de tekst zo moet schrijven als de lezer hem leest. Je kunt net zo goed in het midden beginnen of aan het eind. Of je schrijft eerst de verschillende ingrediënten op en pas als je die hebt, ga je nadenken over de beginzin.

Een andere strategie is om een voorlopige eerste zin te schrijven, die je helpt om de rest te formuleren. Ben je klaar, dan ga je schaven aan die eerste zin.

Wat ook nog wel eens helpt is om de eerste alinea te schrappen. Gewoon weghalen. De 2e (of 3e) alinea is een veel beter begin. Probeer maar eens.

Niet kunnen schrijven zonder beginzin

Maar wat als je net als ik zo’n ‘ik kan pas verder schrijven als die 1e zin helemaal goed voelt’-type bent?

Dan moet je jezelf vooral dwingen radicale keuzes te maken. Zo heb ik dat met dit blog ook gedaan. Eerst schreef ik het volgende begin, dat ik weer geschrapt heb:

Er zijn beroemde boeken die nog beroemder zijn vanwege de eerste zin:

Iemand moest Jozef K belasterd hebben, want zonder dat hij iets kwaads gedaan had, werd hij op een ochtend gearresteerd.

Kafka. Het Proces.

De eerste zin van een blog

Maar jij en ik zijn geen romanschrijvers. Van beroemde eerste zinnen van een blog heb ik nog nooit gehoord. Laat staan van beroemde zinnen van een rapport. Bovendien zijn er talloze beroemde boeken waarvan de eerste zin niet beroemd is.

Dus waarom dan toch alle nadruk op die eerste zin?

Ik heb bovenstaand begin weggegooid omdat ik het te lang vond duren voordat je wist waar dit blog over ging.

Ook deze eerste zinnen heb ik weggegooid:

Soms luister ik met verbazing naar mijn vriendje. Bijvoorbeeld hoe hij het gesprek met de buurvrouw aanknoopt en vraagt of het huis al is verkocht. Natuurlijk is het dat niet want het bord staat nog in de tuin. Eigenlijk wil hij alleen maar weten waarom ze gaan verhuizen, maar daar kan hij niet zomaar mee beginnen, omdat we haar al heel lang niet hebben gesproken.

De omtrekkende beweging werkte perfect: hij hoorde haar niet uit en ze had zelf de mogelijkheid om te gaan vertellen. Wat ze ook deed.

Ik ben zelf meer van het directe en val altijd met de deur in huis, wat niet altijd zo tactisch is.

Als ik praat. En ook als ik schrijf.

Hoe begin jij? Of heb je eigenlijk geen idee hoe je begint, doe je maar wat en kijk je nooit meer naar je beginzin om?

Waarom heb ik deze eerste zin geschrapt?

Ik vond het niet fijn verder lopen, wist niet goed hoe ik verder moest en bleef dus steken.

Dus: kies radicaal en blijf niet hangen in het aanmodderen.

En nu ben ik heel benieuwd: 

Hoe ziet jouw worsteling met de beginzin/beginzinnen eruit?

Hoe vaak begin jij opnieuw?

Hoe kritisch ben jij op wat je zelf hebt geschreven?
Heb je een beginzin waar je enorm trots op bent? Zo ja, zet hem hieronder, dan geef ik je feedback.

Enne, je kunt ook altijd hulp krijgen bij je beginzinnen of om die keigoede inhoud te schrijven. Mail me met je vraag.

Neem contact met me op