Hoe je super-ingewikkelde kennis begrijpelijk uitlegt

3 minuten lezen

---

Of: de belangeloze hulp van metaforen en vergelijkingen

Denk je weleens: nee, deze ingewikkelde kennis kan ik echt niet uitleggen? Te moeilijk voor iemand buiten mijn vakgebied? Dat lukt me nooit en die ander is gewoon niet slim genoeg om dit te begrijpen?

Het kan zijn dat je gewoon geen zin hebt om de moeite te nemen op je hurken te gaan zitten voor die ander. Het betekent dat je moet nadenken welke woorden en welke zinnen de ander wel begrijpt. Zeker als die ander je niet begrijpend aan blijft kijken als jij het gevoel hebt dat je alles al heel simpel verteld, of opgeschreven hebt.

Nou. Neem dan natuurkunde

Voor mij staat dat vakgebied gelijk aan onbegrijpelijk. Eindeloos dezelfde stof herlezen en leren en toch weer een zware onvoldoende halen. Gelukkig nog net een 5 gehaald voor mijn eindexamen, maar ik had niet het gevoel dat ik het begreep.

En dan is daar mijn neef die promotie-onderzoek doet in de natuurkunde. De promotiedatum nadert, je krijgt zijn boekje, met daarin de samenvatting van wat hij gedaan heeft.

Het is zo onaardig om daar niets mee te doen, dus oké, ik waag een poging. Ik ga lezen. Hé! Dat is bijzonder. Hij krijgt het voor elkaar om, in ieder geval in de inleiding van zijn samenvatting, mij duidelijk te maken waar hij zich mee bezig heeft gehouden. Mij, die natuurkunde-onbenul. 

Hoe doet hij dat?

 

Het zijn vooral de vergelijkingen die het hem doen:

Hij legt bijvoorbeeld uit wat de eigenschappen zijn van bepaalde kwantumdeeltjes. Dat doet hij door ze te vergelijken met het gooien van kop of munt bij twee muntjes. De kans dat beide muntjes ‘kop’ zijn is 25%. Maar de kans dat beide kwantumdeeltjes kop zijn is hoger: 33%. Daaraan zie je dus al dat deze deeltjes iets bijzonders hebben.

Dat bijzondere geeft hij bovendien een naam, die ik als leek ook direct herken uit het dagelijks leven: Ze willen zich vaker hetzelfde gedragen, aldus mijn neef. Dus weer een vergelijking. En tussen neus en lippen door zegt hij dan nog dat dit soort deeltjes bosonen heten.

Wauw, heb ik zomaar iets extra’s geleerd uit de natuurkunde

Voel ik me zowaar een beetje trots op mezelf.

Mijn neef gaat verder met een andere soort kwantumdeeltjes. Ook daar heeft hij een vergelijking voor: het zijn namelijk ‘extreem individualistische’ deeltjes, de fermionen. En zo gaat hij verder.

Hij doet nog iets anders: elke keer als hij iets beweert, geeft hij een voorbeeld. Die fermionen zijn namelijk zo individualistisch dat ze nooit in dezelfde toestand zitten. Dat zou kunnen betekenen dat je ze van elkaar kunt onderscheiden. Maar dat blijkt dan weer niet het geval te zijn.

Mocht je hier afhaken, dan haalt het voorbeeld je weer terug:

‘Neem bijvoorbeeld twee elektronen op plaats A en B, dan kunnen we niet zeggen of elektron 1 op plaats A en elektron 2 op plaats B is. Of andersom.’

Goed, nu weet ik ongeveer het verschil tussen bosonen en fermionen. Ik kan het zelfs weer uitleggen. En ik ben onder de indruk…

Hier is een belangrijke les uit te halen.

Wil je super ingewikkelde kennis uitleggen aan een leek, doe dan twee dingen:

1. Vergelijk dat wat je wilt uitleggen met iets wat we in het dagelijks leven kennen.
2. Geef heel veel voorbeelden. Zo simpel is het dus eigenlijk.

Het moeilijke zit ‘em erin om een vergelijking te vinden die echt hout snijdt. Ik ben benieuwd of het jou ook lukt mij duidelijk te maken wat voor ingewikkelds jij doet!

Je kunt ook eerst zelf de samenvatting-proefschrift Louk lezen. (en voor wie niet zo’n natuurkundeleek is als ik en graag meer over het onderzoek van mijn neef wil weten, kijk op Louk Rademakers Physics Blog).

Wil jij je superingewikkelde kennis toegankelijk maken voor niet-deskundigen?

In het traject Scherp Zakelijk Schrijven krijg je alle ins en outs van toegankelijke schrijven en hoe jij die in jouw vakgebied kunt toepassen.

Neem contact met me op

---